اولین سیاره فرا زمینی مشاهده شده
تلسکوپ فضایی هابل نور مرئی ساطع‌شده از سیاره‌ای فراخورشیدی را آشکارسازی کرد. HD 189733 b که در سال 2005 کشف شد، یکی از سیارات خارج از منظومه شمسی است که اخترشناسان به خوبی آن را مطالعه کرده‌اند. این سیاره به دور ستاره‌ای در مجمع‌الکواکب والپکولا (یا روباه) که 19 پارسک (حدود 62 سال نوری) از آن فاصله دارد، می‌چرخد. تلاش‌های پیشین منجمان برای مشاهده‌ی این سیاره بر نور مادون قرمز ساطع‌شده از آن، که برای چشم انسان غیرمرئی است، متمرکز بود.
دسامبر سال گذشته، تام ایوانز اخترشناسی از دانشگاه آکسفورد بریتانیا و همکارانش، از تلسکوپ فضایی هابل برای مشاهده‌ی این سیاره و ستاره‌ی والدش استفاده کردند. قدرت تفکیک نوری هابل به قدری نیست که بتوان این سیاره را به صورت نقطه‌ای نورانی، مجزا از ستاره‌اش «دید»، بلکه این تلسکوپ، نوری را که از هر دوی این‌ها دریافت کرده، به صورت منبع نور نقطه‌ایِ واحدی ترکیب می‌کند. برای جدا کردن نور حاصل از سیاره، ایوانز و همکارانش منتظر ماندند تا سیاره در طول چرخش خود به سمت پشت ستاره حرکت کند، در آن هنگام سدی در برابر نور سیاره ایجاد شد و آن‌ها توانستند تغییرات در رنگ نور را بررسی کنند.
طیف‌سنجی که بر هابل نصب شده، نور ساطع‌شده از این منبع نور را در محدوده‌ی طول موج زرد تا فرابنفش آشکارسازی کرد. هنگامی که سیاره پشت ستاره‌اش قرار داشت، میزان نور آبی مشاهده‌شده کاهش یافت، در حالی که سایر رنگ‌ها بدون تغییر ماندند. این موضوع نشان داد نوری که توسط اتمسفر سیاره بازتاب داده می‌شود و ستاره مانع از رسیدن آن به تلسکوپ است، آبی است. این تیم یافته‌های خود را در مقاله‌ای در Astrophysical Journal Letters در تاریخ 1 آگوست گزارش کرد [1].
آلان باس، اخترشناسی از مؤسسه‌ی علوم کارنگی واشنگتن می‌گوید: «اولین باری است که این کار برای طول موج‌های نوری انجام شده است». «این یک دور قدرت‌نمایی است». میزان نور مرئی منعکس‌شده توسط یک سیاره معمولاً در مقایسه با نوسانات نوری ستاره‌اش کوچک است و این تفاوت موجب می‌شود تمایز آن دو از هم دشوار باشد. خوشبختانه HD 189733 b نسبت به سایر سیارات فراخورشیدی بزرگ است و به قدر کافی روشن است.
نقطه آبی نه چندان کم‌رنگ
اگرچه به نظر می‌رسد رنگ این سیاره، سایه‌ی اقیانوسی عمیق باشد، اما بعید است آب به شکل مایع در آن موجود باشد. این سیاره فراخورشیدی، همانند مشتری، کره غول‌پیکری از گاز است و پیش از این اغلب در نقاشی‌ها به رنگ قهوه‌ای و قرمز کشیده می‌شد.
رنگ آبی آن ممکن است ناشی از ابرهای مملو از ذرات انعکاس‌گر حاوی سیلیکون و قطرات باران شبیه به شیشه‌ی گداخته آن باشد. گواه این ایده ادعایی است که در سال 2007 زمانی که هابل عبور این سیاره را از جلوی ستاره‌اش مشاهده کرد، عنوان شد و آن این‌که: به نظر می‌رسد نور ستاره از میان مه‌ای از ذرات عبور کرده باشد [2].
ایوانز چنین بیان داشت: «بهترین نظریه‌ی ما بر لایه‌ای از ابرها در عمق اتمسفر سیاره اشاره دارد». ابرها در ارتفاعات بالا به سادگی هر نوری را به فضا بازمی‌تابانند و موجب می‌شوند سیاره سفید به نظر برسد. نوری که در ارتفاعات پایین‌تر توسط ابرها منعکس می‌شود، ممکن است از لایه‌ای از سدیم عبور کند، که به طور گزینشی نور قرمز را جذب می‌کند، اما به نور آبی اجازه می‌دهد فرار کند.
اما ابرها تنها توجیه احتمالی این رنگ آبی نیستند. جاناتان فورتنی، اخترشناسی از دانشگاه کالیفرنیا، سانتا کروز می‌گوید: «به نظر می‌رسد رنگ سیاره مطابق با پراش نور توسط مولکول‌های هیدروژن موجود در اتمسفر باشد».
منبع:PSI
